Over Philips Wouwerman (Haarlem 1669-1668)

Philips Wouwerman was één van de meest veelzijdige en productiefste schilders van de Noordelijke Nederlanden in de 17e eeuw. Een tijdperk, dat rijk was aan uitzonderlijke kunstenaars en daardoor ook terecht de Gouden Eeuw van de Hollandse Schilderkunst wordt genoemd.

Ingebedden in de traditie en het artistieke milieu van zijn geboortestad Haarlem, behoorde Wouwerman echter niet tot de belangrijkste vernieuwers van de Hollandse Schilderkunst, zoals Frans Hals of Rembrandt. Desalniettemin kan hij ook niet als louter epigoon bestempeld worden. Wouwerman is er toch in geslaagd een eigen stijl te ontwikkelen en zo een bijzonder toonaangevende bijdrage te leveren aan de verdere ontwikkeling van de kunst uit zijn tijd.

Door de eeuwen heen, was het slechts aan enkele kunstenaars toebedeeld om wille van een eigen artistieke stijl zoveel bekendheid te krijgen, zodat ze ook nog na hun overlijden door dit speciale genre internationale beroemdheid konden genieten. Door de bijzondere en karakteristieke stijl van Wouwerman is zelfs een schilderij van één van zijn opvolgers ook vandaag nog goed te herkennen en te categorisieren.

Philips Wouwerman was in zijn tijd het voorbeeld van een modeschilder, die op intelligente wijze de kunstzin van de verzamelaars van toen wist te raken en te behagen. Zijn schilderijen weerspiegelen tamelijk exact de fijnzinnige noden en behoeften en de sociale levensomstandigheden van zijn omgeving. Vele stilistische en fijngevoelige vernieuwingen in zijn schilderkunst in de loop van zijn carrière kan men toeschrijven aan de veranderingen in de kijk- , levens- en verzamelgewoonten van zijn clienten.

Zelfs de keuze van zijn motieven geven deze vernieuwingen weer, waarbij Wouwerman zich hier tegelijkertijd als eclectische schilder van grote stijl laat zien: Nieuwe stromingen en ontwikkelingen van de schilderkunst uit zijn tijd nam hij vaak als directe nabootsing over in zijn schilderijen.

Verder voldeed Wouwerman niet slechts aan de vraag van de koper op de vrije kunstmarkt. Door middel van nieuwe onderwerpen en stijlvernieuwingen reageerde hij ook op tijdelijk verminderde koopkracht. Hierdoor kon hij doelgericht de esthetische behoeften van de kopers opwekken om zo opnieuw de vraag naar zijn kunstwerken te stimuleren.
Dit laatste was onontbeerlijk voor Wouwerman, omdat hij het merendeel van zijn schilderijen voor deze vrije markt vervaardigde en sinds het begin van zijn loopbaan hierdoor zijn meeste opbrengsten verkreeg.
Omdanks de economische crisissen en de maatschappelijke veranderingen in zijn tijd,  kon hij zijn hoofd goed boven water houden. Wouwerman stierf als een welgesteld man, die voeldoende financiele voorzorgsmaatregelen voor zijn talrijk gezin getroffen had.

Wouwerman begon zijn carrière met het schilderen van eenvoudige taferelen volgens de traditie van de bamboccianti, een groep Italianisanten onder de Nederlandse landschapsschilders van zijn tijd. Tijdens een vruchtbare periode van bijna 30 jaar als kunstenaar, heeft hij een personlijke stijl weten te ontwikkelen met een buitengewoon veelzijdige en thematische diversiteit. De subtiele picturale details van zijn schilderijen weerspiegelen vooral na 1650 het levensgevoel van de welgestelde burgerij in Nederland en lopen duidelijk vooruit op het komende rococo-tijdperk. 

Tegen deze achtergrond is het dan ook gemakkelijk te begrijpen, waarom kunstverzamelaars uit heel Europa zowel in de 18e als ook in de 19e eeuw Wouwerman aanmerken als één van de vaermaardste Nederlandse schilders uit de 17e eeuw.

Anderzijds waren de bovengenoemde aspecten, die tot zijn beroemdheid hebben geleid uiteindelijk verantwoorderlijk voor de neergang van zijn faam. Omstreeks 1850 begon namelijk een nieuwe kunstopvatting: het Realisme, die de natuurgetrouwe weergaf van de werkelijkheid bovenal stelde en zo de Nederlandse Schilderkunst van de 17e eeuw op nieuw interpreteerde en beoordelde. 

Allhoewel talrijke kunstliefhebbers de schilderijen van Wouwerman tot op heden bewonderen en verzamelen, wordt hij echter door kunsthistorische onderzoekers inzake kunstvaardigheid en geschiedkundige betekenis onderschat. Bij het grote publiek geniet hij vandaag de dag wenig bekendheid.

Bovendien zijn de vardigheden van Wouwerman in het weergeven van alle paardenrassen en hun bewegingsuitvoeringen tot op heden legendarisch te noemen. Met recht wordt hij geroemd als één van de beste paardenschilder aller tijden. Tegelijkertijd dient men zijn bekwaamheid op het gebied van landschaps- en genreschilderijen ook niet te vergeten.
Wouwermans meesterwerken uit zijn bekendste periode tussen 1650-1660 verbinden op een prachtige wijze de zuidelijke fantasielandschappen met de Hollandse sfeer en stofferingen. Deze prachtig subtiel uitgevoerde schilderijen zijn met hun decente kleurigheid en talrijke details werkelijk een lust voor het oog. Verder worden de inhoudelijke aspecten vaak op humoristische wijze uitgebeeld, zodat er op de kunstmarkt naar deze kostbare kunstvoorwerpen nog steeds erg veel vraag is.